Szanowni goście, przyjaciele, rodacy!

Ja bardzo przepraszam i proszę mi wybaczyć ze nie moge tu być obecnym i spotkać się z wami. Wiek i stan zdrowotny juz nie pozwala na takie podróże. Ale ja jestem urodzony tu,w Polsce,w Rybotyczach, młode lata, chociaż bardzo trudne, przeszły w takim pięknym i nigdy nie zapomnianym miesicie-Krakowie i wszędzie dokąd ja bym nie jechał,zawsze jadę z Rybotycz.


Fragmenty Tory z Rybotyckiej synagogi ocalone przez
Tadeusza Kowalika, przekazane Mojżeszowi Rubinfeldowi
przed emigracją z Rosji do USA. Znajdują się obecnie
w Muzeum Yad va shem w Jerozolimie i Muzeum Holokaustu
w Waszyngtonie. Jeszcze w 1939 r. wracając z Krakowa,bo zaczęła sie wojna, w Rybotyczach zostało kilka mojich rówieśników,z którymi można było porozmawiać na temat wspomnień o naszym dzieciństwie,to w 1955r., kiedy przyjechałem pierwszy raz po wojnie,moglem tylko sam wspominać, sam siebie pytać i samemu sobie odpowiadać. Jest taki prosty wierszyk "Wszystko przechodzi powoli, wielkie szczęście i to co boli, wszystko przemija jak chce Przeznaczenie i tylko jedno zostaje-wspomnienie" (Noemi Szac). 60 lat jeżdże po polsce, samochodem po drogach, pociogiem po torach kolejowych i to zawsze mnie przypomina te czasy, kiedy żydów po nich wieźli tylko w jednym kierunku-kierunku zagłady. Zwiedzajoc czesto Rybotycze, jako jeden ocalały żyd tego miasteczka, często chodziłem od progu do progu z jednym pytaniem-co sie stało z mojo rodzino, ojcem, braćmi, krewnymi i w ogóle ze wszystkimi żydami miasteczka. Odpowiedz zawsze brzmiała: my nic nie wiemy, my nic nie widzieliśmy! U człowieka z normalnym sposobem myślenia, takie odpowiedzi wyzywały jakis stopień podejrzenia, ze nie u wszystkich sumienie i ręce so czyste? Zamknijcie oczy i sprobujcie wyobrazić sobie jak wyglodało to miasteczko przed 60 lat,w którym mieszkali obok siebie polacy, żydzi, ukraincy-różnorodny kolorowy świat,w którym rozbrzmiewały na przemian polski, jidisz i ukraiński. Po tym wszystkim trudno sobie przedstawić ze znaleźli sie sąsiedzi, którzy pomagali niemcam mordować niewinnych ludzi,dzieci, kobiet, starców. Rabowali mieszkania i Synagogi,u niektórych dotychczas znajduje sie część ich atrybutyki. Dlaczego ja o tym wspominam? Chcem tym podkreślić ze jak powiedział Prezydent RP Kwaśniewski, sąsiedzi byli różni: jedni palili, rabowali, drodzy-ratowali. Tak ze stodoły były różne: jedne podpalali razem z żywymi ludźmi, w drogich ratowali. Doświadczenie w tej sprawie ja mam bardzo duże: Ja pamiętam jak w Krakowie na Szewskiej i na rynku u Wedla były napisy: żydom i psom wstęp wzbroniony, ale tez nigdy nie zapominam, jak połkownik WP w 1939 uratował mnie życie. Uciekając pieszo z Krakowa, nocą zaczepiłem sie za pociąg, który szedł na wschód, na świcie on okazał sie w Rzeszowie i tu mnie zdjęli z tego pociągu dwojga młodych polskich żołnierzy i powiedli mnie do wojskowego komendanta stacji, a on mojich wyjaśnień nie chciał nawet słuchać i dal rozkaz żeby mnie rozstrzelali jako niemieckiego szpiega. Kiedy oni mnie wiedli po peronu stacji, naprzeciw idzie ten polkownik, były dyrektor kantyny jednostki wojskowej, która stała na błoniach w Krakowie i z którym nasza firma wiodła interesy handlowe-on nas zawrócił i dał rozkaz mnie zwolnic. A teraz, jadąc z Krakowa do Przemyśla przez Rzeszów, boje sie zrobić zdjęcie na pamieć o tej stacji, bo a nuż znajdzie sie taki, który mnie oskarży o szpiegostwo amerykańskie ( to żart). Ja pamiętam, kiedy pierwszy raz wyszedłem na miasto w Rybotyczach, to wszyscy na mnie sie patrzyli jak na postać z bajki, nawet niektórzy mnie dotykali rękoma, trudno było uwierzyć, ze jeden żyd ocalał. Niektórzy patrzyli sie z niezadowoleniem, napewno bali sie ze ja bede staral sie o dziedzictwo, zechce odbierać plac po naszym domu, ziemie, laki. Ale mnie to nie było i nie jest potrzebne.
Ja tylko chcem uwiekowieczyć pamięć o naszych rodzicach, braciach i siostrach, wszystkich żydach naszego miasteczka, którzy niewinnie zostali zamordowani i ja dotychczas nie mogę wyjaśnić gdzie są pochowani, chociaż, jak mnie sie zdaje, niektórzy wiedza gdzie.Cmentarz żydowski na polskiej ziemi, to jest dom żywych a nie zmarłych. (Szewach Weiss-były ambasador Izraela w Polsce) Jezeli chcemy zeby szanowano nasze groby gdzieś w świecie, szanujmy tych, leżących w tej ziemi. /ks. Bartminski-Krasiczyn/. Jestem dotychczas z tym krajem bardzo związany, mam jego obywatelstwo, co dziwi niektórych mojich znajomych, ale ja sie tu urodziłem, żyłem, tu straciłem wszystkich swojich bliskich, tutaj zakochałem sie w piękną dziewczynkę, która wraz z rodzina tez została zamordowana. Czasami u mnie tez wynika pytanie: poco trzeba było jednemu pozostać, kiedy wszyscy, absolutnie wszyscy zginęli ? Ale znaleźć odpowiednia odpowiedz, nawet teraz, z ponad 60 letnim opóźnieniem nie mogę. Chociaż, w ciągu 60 lat, razem z żona, zdołaliśmy zbudować chojną rodzinę. Mamy dwie, córki, dwojga wnokow, sa samodzielni, pomagają jeden drugiemu. W 2000 roku znalazłem kobietę, której rodzice pochodzili z Rybotycz, jej nazwisko było Rachel Salik, po matce Gans, to właśnie w jej kuzynce ja bylem zakochany. Pomnik jej matce, która zginęła w Auschwitz, postawiony jest na cmentarzu w Przemyślu. Ona zmarła w kwietniu 2007r.i pochowana w Paryżu..

Zawsze szukający gdzieś, kogoś, w sierpniu 2006 roku, mnie sie udało, za pomocą internetu, znalezc kuzynkę w Paryżu, corke brata mojej matki, który ocalał w czasie wojny i mieszkał w Paryzu, zmarl w 1990r. To nasze spotkanie we wrześniu zeszłego roku, było zdumiewajacespotkalo sie dwojga ludzi-kuzyn i kuzynka, którzy nigdy nie wiedzieli jeden o drugim. Ona ma meza, dwoje dzieci, córka zamężna, ma jedno dziecko, syn nie żonaty, ma 28 lat.Wszyscy so dobrze usytuowani. Ale o Rybotyczach oni nic nie wiedza i nie maja do tego zadnego zainteresowania. Rachel zawsze mnie twierdziła ze kazdy z nas powinien po sobie zostawić ślad. Śladem po nas będzie odnowienie cmentarza w Rybotyczach, i film dokumentalny, który sie nazywa " Światła domu" i w którym są pokazane Rybotycze, piękna podkarpacka przyroda, pola i laki, uliczki z bocianami na slupach i dachach. Rzeka Wiar, płynąca z gór, i ludzi żyjących w tych okolicach. Ja jestem bardzo zadowolony ze w polsce czasy sie zmieniły na lepsze,wyrosły inne pokolenia,u których i sposób myślenia jest inny. Dziś w Rybotyczach spotyka sie a młodzież z Izraela Niemiec i z Polski Moje rodzinne miasteczko przypomina sobie czasy dawnej przyjaźni miedzy różnymi narodami. Niech to będzie początek czegoś nowego, lepszego. W końcu,wszyscy zrozumieliśmy,ze jesteśmy dziećmi Jednego Boga, chociaż różni. Trzeba tez pamiętać nam,ze człowiek nie rodzi sie po to, żeby być bohaterem, lecz po to, by być człowiekiem dobrym porządnym. Ale z mojimi sąsiadami mnie sie powiodło. Rodziny Jana Bakalusa, jego zona p. Madzia, ich dzieci są bardzo porządni ludzie. Z poczatku my jeździliśmy do nich, kiedy dzieci były małe, potem nas przyjmowała i dotychczas przyjmuje rodzina Eugeniusza Bakalusa. Ja z cala rodzina jeździmy do nich jak do samych bliskich krewnych i zawsze tu czekają na nas. To wszystko co udało sie zrobić, tutaj w Rybotyczach i w Przemyślu, nie obeszło sie bez pomocy p. Eugenjusza Bakalusa. On caly czas występował jako mój pełnomocny przedstawiciel, tracil na to dozo czasu i enrgji, w tym tez jemu i mnie pomagała jego zona p.Hania. Kończąc swoje wspomnienia, chciałbym podziękować wszystkim za pomoc w odnowieniu cmentarza w Rybotyczach: władzom wojewódzkim i miejscowym oraz Panu Staroście z Przemyśla. Osobne podziękowanie za okazana pomoc p. Z . Kopczakowi-Nadlesniczemu z Birczy i Lesniczemu z Rybotycz p. Z. Podgornemu. Serdeczne podziękowania organizatorom i uczestnikom tego spotkania
Mojzesz Rubinfeld